حسن بن احمد حدادحَدّاد، حسن بناحمد، کنیهاش ابوعلی، محدّث و عالم علم قرائت در قرن پنجم و ششم بود. ۱ - پیشینه حدادسبب شهرت او به حدّاد اشتغال پدرش به آهنگری بوده است [۱]
عبداللّه بن اسعد یافعی، مرآةالجنان و عبرةالیقظان،ج ۳، ص ۱۶۱، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
وی در ۴۱۹ در اصفهان متولد شد و اولینبار در پنج سالگی استماع حدیث کرد. [۲]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۱۷، ص۱۹۹، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۳]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۱، ص۲۳۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۴]
ابن جزری، غایة لنهایة فی طبقات القرّاء، ج۱، ص۲۰۶، چاپ برگشترسر، قاهره (بیتا).
پدرش هر روز او را برای تحصیل و استماع حدیث به مسجد ابونُعَیم اصفهانی میبرد. حدّاد کتابهای حدیثی متعددی از وی فراگرفت [۵]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۱، ص۲۳۳ـ۲۳۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
ازاینرو، او را مهمترین راوی حدیث از ابونعیمِ اصفهانی دانستهاند [۶]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، ج۱، ص۱۷۷، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵.
[۷]
عبداللّه بن اسعد یافعی، مرآةالجنان و عبرةالیقظان،ج ۳، ص ۱۶۱، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
۲ - مشایخ حداددیگر مشایخ مهم ابوعلی حدّاد، عبداللّه بن محمد عطار، عبدالرحمانبن احمد عِجْلی رازی، عبداللّه بن احمد صفار، هارون بن محمد کاتب، فضل بن محمد قاشانی و احمد بن فضل باطِرقانی بودند. [۸]
محمد بن احمد ذهبی، معرفةالقرّاء الکبار علی الطبقات و الاعصار، ج۱، ص۴۷۱، چاپ بشار عواد معروف، شعیب ارنؤوط، و صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۴ب.
[۹]
محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۰۴، ج ۱۹، چاپ شعیب ارنؤوط، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۱۰]
ابن جزری، غایة لنهایة فی طبقات القرّاء، ج۱، ص۲۰۶، چاپ برگشترسر، قاهره (بیتا).
۳ - حداد از نگاه شاگردانشدانشپژوهان برای حدّاد منزلتی ویژه قائل بودند و به قصد دیدار او سفر میکردند. [۱۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، ج۱، ص۱۷۷، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵.
از جمله شاگردان و راویان حدیث از او، عبداللّه بن احمد خِرَقی، محمدبن اسماعیل طرسوسی، احمدبن محمد لَبان، حسنبن احمد هَمَذانی، عبداللّهبن علی طامذی و محمد بن ابینصر مهجوف بودند. [۱۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۰۴ـ۳۰۵، ج ۱۹، چاپ شعیب ارنؤوط، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۱۳]
ابن جزری، غایة لنهایة فی طبقات القرّاء، ج۱، ص۲۰۶، چاپ برگشترسر، قاهره (بیتا).
[۱۴]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۱، ص۲۳۳، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۱۵]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۱، ص۸۶۶، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۱۶]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۵۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۱۷]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۵۰۷، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۱۸]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۸۳۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۱۹]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۸۷۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۲۰]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۸۸۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۲۱]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۱۰۱۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
[۲۲]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۲، ص۱۰۴۷، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
۴ - خصیصههای اخلاقی حدادحدّاد را ثقه، خیر، صالح و پایبند به دین وصف کردهاند. [۲۳]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، ج۱، ص۱۷۷، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵.
[۲۴]
ابنعماد، ج۴، ص۴۷.
وی قرآن را به چندین روایت قرائت میکرد. [۲۵]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، ج۱، ص۱۷۷، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵.
[۲۶]
ابن عماد، ج۴، ص۴۷.
برخی مؤلفان او را دارای اسناد عالی روایی دانسته و بر آناند که اشتغال وی به احادیث و روایات از معاصرانش بیشتر بوده است. [۲۷]
محمد بن احمد ذهبی، کتابالمعین فیطبقات المحدثین، ج۱، ص۱۵۱، چاپ همام عبدالرحیم سعید، عمان ۱۴۰۴الف.
[۲۸]
ابن شاکر کتبی، عیونالتواریخ، ج۱۲، ص۱۲۹، ج ۱۲، چاپ فیصل سامر و نبیله عبدالمنعم داود، بغداد ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
۵ - وفات حدادابوعلی حدّاد در ۵۱۵ در اصفهان فوت کرد [۲۹]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، ج۱، ص۱۷۹، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵.
[۳۰]
محمد بن احمد ذهبی، کتاب دول الاسلام،ج۲، ص۳۰، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۴ـ۱۳۶۵.
[۳۱]
مصلحالدین مهدوی، تذکرةالقبور، ج۱، ص۲۵۴، یا، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان ۱۳۴۸ش.
و در همانجا به خاک سپرده شد. [۳۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۰۷، ج ۱۹، چاپ شعیب ارنؤوط، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶.
برادرش، ابوالفضل حمد بن احمد، هم از عالمان قرآنی و حدیثی عصر خود به شمار میرفت. [۳۳]
مُفَضَّل بن سعد مافَرّوخی، کتاب محاسن اصفهان، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، چاپ جلالالدین حسینی طهرانی، تهران ۱۳۱۲ش.
[۳۴]
محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱۰، ص۵۵۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
فرزند حدّاد، ابونعیم عبیداللّه، نیز از حافظان و عالمانِ تجوید بود. [۳۶]
محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۹، ص۳۰۴، ج ۱۹، چاپ شعیب ارنؤوط، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۳۷]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، ج۲، ص۱۴۷ـ۱۴۸، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵.
۶ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن جزری، غایة لنهایة فی طبقات القرّاء، چاپ برگشترسر، قاهره (بیتا). (۳) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۴) ابن شاکر کتبی، عیونالتواریخ، ج ۱۲، چاپ فیصل سامر و نبیله عبدالمنعم داود، بغداد ۱۳۹۷/۱۹۷۷. (۵) ابن عماد. (۶) محمد بن احمد ذهبی، تاریخالاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳. (۷) محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۱۹، چاپ شعیب ارنؤوط، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶. (۸) محمد بن احمد ذهبی، کتابالمعین فیطبقات المحدثین، چاپ همام عبدالرحیم سعید، عمان ۱۴۰۴الف. (۹) محمد بن احمد ذهبی، کتاب دول الاسلام، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۴ـ۱۳۶۵. (۱۰) محمد بن احمد ذهبی، معرفةالقرّاء الکبار علی الطبقات و الاعصار، چاپ بشار عواد معروف، شعیب ارنؤوط، و صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۴ب. (۱۱) عبدالکریم بن محمد سمعانی، التحبیر فیالمعجم الکبیر، چاپ منیره ناجی سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵. (۱۲) مُفَضَّل بن سعد مافَرّوخی، کتاب محاسن اصفهان، چاپ جلالالدین حسینی طهرانی، تهران ۱۳۱۲ش. (۱۳) مصلحالدین مهدوی، تذکرةالقبور، یا، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان ۱۳۴۸ش. (۱۴) عبداللّه بن اسعد یافعی، مرآةالجنان و عبرةالیقظان، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷ ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حداد»، شماره۵۸۵۷. |